تدابير للتغلب على تحديات البنية التحتية
جایگاه ویژه حوزه حمل‌ونقل در صنایع بزرگی همچون فولاد انکارناپذیر است. از آنجا که این حوزه نقش پررنگی در توسعه و مدیریت هزینه‌های تولید در کل زنجیره بزرگ فولاد ایفا می‌کند، بی‌تردید تاثیر مهمی بر قدرت رقابت محصول نهایی و به بیان بهتر، بهای تمام‌شده آن دارد. از این رو، با توجه به پتانسیل بالای کشور در این صنعت و به منظور رقابت‌پذیری بالاتر، مطلوب است که گام‌هایی در جهت بهینه‌سازی بخش حمل‌ونقل و کاهش هزینه‌های آن برداشته شود. شرکت نورد و تولید قطعات فولادی اقدامات موثری را در این زمینه به انجام رسانده است که تاثیرات مثبت آن در کاهش هزینه‌های این شرکت مشاهده خواهد شد.
موضوع حمل‌ونقل، به عنوان پشتیبان فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی، نقشی حیاتی در رشد اقتصادی هر کشور ایفا می‌کند. در واقع، در دنیای امروز که بازارها شکلی رقابتی‌تر به خود گرفته‌اند، موضوع کاهش قیمت تمام‌شده محصول، عاملی کلیدی برای ارتقای توان رقابت بنگاه‌های اقتصادی و صنعتی است و در این بین، حمل‌ونقل و هزینه‌های آن، که سهم زیادی از بهای تمام‌شده محصولات را به خود اختصاص میدهد، بسیار اهمیت دارد. این مهم در مورد صنایع معدنی و فلزی، با توجه به حجم بالای انتقال و لزوم پایدار تامین مواد، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. با این حال، نگاهی به وضعیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور به‌ویژه در حوزه ریلی نشان میدهد که توسعه این بخش همگام با روند توسعه ظرفیت‌های صنعتی شکل نگرفته است و این مسئله ریسک‌های مهمی را برای تحقق چشم‌اندازهای اقتصادی، به‌ویژه در حوزه صنایع معدنی و فلزی، ایجاد می‌کند.
جابه‌جایی مواد اولیه و محصولات در صنایع معدنی از طریق خطوط راه آهن و در مقایسه با روش‌های جاده‌ای، ریلی و دریایی دارای اهمیت ویژه‌ای است. در قیاس خطوط ریلی با خطوط جاده‌ای، خطوط ریلی دارای مزایایی همچون کاهش هزینه حمل و نقل، کاهش آلایندگی محیط زیست، کاهش مصرف انرژی، افزایش ایمنی و کاهش آلودگی‌های صوتی است. برای درک بهتر این مسئله، شایان ذکر است که حمل و نقل جاده‌ای 8 برابر بیشتر از سیستم ریلی آلایندگی دارد و همچنین در مورد مصرف سوخت، برای حمل و نقل 1000 مسافر در جاده به ازای هر کیلومتر 10 لیتر و در حمل و نقل ریلی حدود 7 لیتر سوخت مصرف می‌شود. این مزایا در نهایت سبب کاهش بهای تمام شده محصولات و فراهم شدن امکان رقابت برای آن‌ها به خصوص در بازارهای بین‌المللی خواهد شد.
حمل‌ونقل، همراه همیشگی زنجیره فولاد
با توجه به آنکه فولاد در رده صنایع مهم و استراتژیک کشور قرار دارد، می‌توان ادعا کرد که توسعه زنجیره فولاد تاثیری بسزا در بهبود عملکرد صنعت حمل‌ونقل داشته است. به بیانی جزئی‌تر، زنجیره فولاد از حلقه معدن و با استخراج سنگ‌آهن آغاز می‌شود. این ماده معدنی به واحدهای فراوری منتقل و محصول تولیدشده در هر حلقه از این زنجیره نیز به سایر واحدهای تولیدی در ادامه زنجیره منتقل می‌شود. این انتقال تا تولید محصول نهایی و رسیدن آن به دست مصرف‌کننده ادامه می‌یابد. به رغم آنکه نیاز به تقویت حمل‌ونقل در بخش‌های مختلف احساس شده و برای ارتقای آن نیز تلاش‌هایی صورت گرفته است، همچنان کاستی‌هایی در این زمینه به چشم می‌خورد. با توجه به اینکه چشم‌انداز تولید فولاد تا سال 1404 معادل 55 میلیون تن در نظر گرفته شده است، تقویت زیر‌ساخت حمل‌ونقل ریلی کشور امری حیاتی به نظر می‌رسد و می‌بایست در اقدامات مربوط به آن تسریع صورت گیرد، زیرا در غیر این صورت، مشکلات عدیده‌ای پیشِ‌روی این صنعت خواهد بود.
اهمیت ویژه و گستره بزرگ صنعت فولاد در ایران انکارناپذیر است. در این میان، شرکت نورد و تولید قطعات فولادی یکی از شرکت‌های پیشرو در کشور محسوب می‌شود. این شرکت در سال 1347 و به منظور ایجاد کارخانجات ذوب و ریخته‌گری فولاد، تولید ورق گرم، ماشین‌سازی و ساخت تجهیزات صنعتی تاسیس شد. گفتنی است که این شرکت برای اولین بار در ایران موفق به تولید و عرضه فولاد آلیاژی شد. علاوه بر آن، در سال 1351 و برای اولین بار در خاورمیانه، با راه‌اندازی کوره‌های ذوب، شروع به فعالیت کرد و در سال 1353 نخستین خط نورد گرم ورق‌های فولادی در کشور را راه‌اندازی نمود. این شرکت، به مدد مهندسان برجسته خود و پس از طراحی و راه‌اندازی واحدهای جدید ذوب و همچنین دو مرحله توسعه خط نورد (شامل راه‌اندازی کوره پیش‌گرم جدید و تغییرات اساسی در خطوط انتقال)، توانسته است مجموع ظرفیت تولید خود را نسبت به سال 1368 بیش از 300 درصد افزایش دهد. این شرکت در حال حاضر دارای ظرفیت تولید 140 هزار تن ورق در سال است .
مسیری رو به جلو
شرکت نورد و تولید قطعات فولادی در سال‌های اخیر اقدامات موثری به منظور کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل به انجام رسانده است. با توجه به اینکه ظرفیت تولید خط نورد گرم شرکت از خطوط تولید اسلب در ذوب‌ها بالاتر بوده است، شرکت مجبور بود باقی‌مانده ظرفیت خطوط تولید نورد و ذوب‌ها را از طریق خرید اسلب از مناطق مختلف کشور به منظور جلوگیری از توقف خط جبران کند که این امر به پرداخت هزینه‌های گزاف برای حمل‌ونقل می‌شد. بنابراین، به منظور کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و اتکا به تولید داخل، شرکت اقدام به افزایش ظرفیت کوره‌های داخلی خود کرد که اجرایی شدن این امر از شهریورماه 1400 باعث 650 تومان صرفه‌جویی به ازای هر کیلوگرم در هزینه حمل‌ونقل مواد اولیه و میانگین 3 هزار و 500 تومان در تامین مواد اولیه شد.
اگرچه تعداد و تناژ محموله‌های ارسالی از شرکت، با توجه به الگوی تولید سالیانه، روندی کاملا سینوسی داشته، به‌ترتیب با 31/3 و 58/2 درصد رشد در فواصل سال‌های 1396 تا 1400 همراه بوده است. همان‌طور که در نمودار 1 مشاهده می‌شود، تعداد و تناژ محموله‌های ارسالی شرکت از 5 هزار و 37 محموله با وزن 116 هزار تن در سال 1396 به 5 هزار و 204 محموله با وزن 119 هزار تن در سال 1400 رسیده است. در طرف مقابل، تعداد و تناژ محموله‌های شمش واردشده به شرکت برای جبران کاستی تولید در خط تولید نورد گرم در نمودار 2 ترسیم شده است. این آمار نیز، به رغم داشتن روندی پر از فراز و فرود، بیانگر 9/16 درصد رشد در تعداد محموله‌ها و 5/6 درصد رشد در تناژ آن‌ها است، به طوری که از یک هزار و 468 محموله با وزن بیش از 26 هزار تن در سال 1397 به یک هزار و 717 محموله با وزنی نزدیک به 28 هزار تن در سال 1400 رسیده است.
در مجموع، به رغم کاستی‌ها در زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل در کشور، شرکت نورد و تولید قطعات فولادی توانسته است اقدامات موثری را برای بهبود این بخش به انجام برساند و امید می‌رود که با تداوم این فعالیت‌ها از سوی تمامی بخش‌های مسئول، مسیر تحقق چشم‌انداز 1404 نیز هموارتر شود.
گردآوری : آقای شمسایی