مستقبل برابهام صناعة
در سال 1400 صنایع فولادی کشور با چالش محدودیت برق در فصل تابستان مواجه شدند که این امر موجب توقف خطوط و کاهش آمار تولید در بسیاری از واحدهای فولادی شد. در کنار این مسئله، افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیز مشکلاتی را برای این واحدها ایجاد کرد. با این حال، شرکت نورد و تولید قطعات فولادی توانست رکوردهای سالانه جدیدی را در واحدهای ذوب و نورد خود به ثبت برساند و این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کند. این شرکت در چشم‌انداز سال 1401 برنامه‌های متعددی را برای ارتقای ظرفیت تولید و توسعه در دستور کار خود دارد. همچنین شرکت نورد و تولید قطعات فولادی، با توجه به شعار سال، چند طرح دانش‌بنیان را بررسی و ارزیابی کرده و در حال حاضر کلیه مراحل تولید ورق‌های «CK45»، «M40» و «Steel420» به نام این شرکت به ثبت رسیده است.
صنعت فولاد ایران در سال‌های اخیر با سرعت بالایی توسعه و رشد یافته است و امروز نقشی مهم را در صادرات و اشتغال‌زایی در کشور ایفا می‌کند. با این حال، مسیر توسعه و فعالیت این صنعت با چالش‌های بسیاری دست‌به‌گریبان است که ریسک‌های متعددی را برای آینده آن ایجاد می‌کند. از دستورالعمل‌های دولتی و ضعف‌های زیرساختی، به‌ویژه در حوزه انرژی، می‌توان به عنوان اصلی‌ترین چالش‌های صنعت فولاد نام برد. صنایع فولادی در سال‌های گذشته هم با محدودیت مصرف و قطعی‌های برق مواجه شده بودند، اما این مسئله در سال 1400 شکلی جدی و حتی بحرانی به خود گرفت، به طوری که نهادهای بالادستی، برای جبران کسری عرضه برق در مقابل تقاضا، واحدهای فولادسازی را ملزم به توقف تولید کردند. این امر زیان مالی قابل توجهی را برای واحدهای فولادسازی کشور در پی داشت. به نظر می‌رسد که با توجه به شرایط موجود، این محدودیت‌ها در سال 1401 نیز برای صنایع فولادی ادامه داشته باشد که این مسئله پیش‌بینی هر گونه چشم‌انداز را برای این سال با ابهامات و عدم قطعیت‌های متعددی مواجه می‌کند.
انرژی، دغدغه صنعت فولاد
در شرایط فعلی، صنایع فولادی با دو چالش اصلی تامین پایدار انرژی (برق و گاز طبیعی) و افزایش قیمت حامل‌های انرژی مواجه‌اند. در تابستان سال 1400 صنایع فولادی ملزم به کاهش مصرف انرژی برق تا 10 درصد دیماند شدند. در فصل سرد سال نیز برخی از واحدهای فولادی با چالش قطعی گاز مواجه بودند. همچنین قیمت برق در سال 1400 نسبت به سال 1399 چهار تا پنج برابر (میانگین کل سال) و قیمت گاز حدود چهارده برابر افزایش یافت. این در حالی است که سایر صنایع مشمول چنین افزایش قیمتی در حامل‌های انرژی نشده‌اند. تامین آب نیز یکی دیگر از مشکلات صنایع فولادی کشور محسوب می‌شود که با توجه به خشکسالی‌های اخیر، این معضل جدی‌تر از قبل شده است.
در سال 1400 شرکت نورد و تولید قطعات فولادی، همانند بسیاری از واحدهای فولادی دیگر، به طور مستمر دو ماه با مشکل قطعی برق مواجه بود که این امر منجر به کاهش آمار تولید این واحد فولادی در سه‌ماهه دوم سال نسبت به سال‌های گذشته شد. در ماه‌های دی و بهمن نیز در مجموع حدود ده روز گاز این مجموعه فولادی قطع بود. گفتنی است که در شرایط فعلی، شرکت نورد و تولید قطعات فولادی به طور مستقیم با چالش قطعی گاز مواجه نیست، اما افزایش حدودا چهارده برابری قیمت گاز طبیعی در سال 1400 برای این شرکت نیز مشکل‌ساز شده است. در کنار چالش‌های انرژی، تجهیزات و لوازم مصرفی و هزینه‌های نیروی انسانی نیز افزایش قیمت حدودا دو تا دوونیم برابری داشته‌اند.
شرکت نورد و تولید قطعات فولادی، با وجود چالش قطعی برق، در سال 1400 توانست رکورد سالانه ذوب خود را بشکند. در مردادماه سال 1400، در کنار چالش‌های برق، کمبود مواد اولیه منجر به متوقف شدن یک‌ماهه خط تولید نورد شد و حدود 12 هزار تن تولید خط نورد این شرکت از دست رفت، زیرا در بخش ذوب این مجموعه ابتدا شمش تولید و سپس وارد خط نورد می‌شود و چالش برق، تولید شمش را با محدودیت مواجه می‌ساخت. با این حال، شرکت توانست در بخش نورد نیز رکورد جدیدی را به ثبت برساند. در سال 1400 در خط ذوب شرکت نورد و تولید قطعات فولادی 150 هزار تن شمش و در خط نورد نیز حدود 136 هزار تن ورق تولید شده است که از عملکرد خوب این شرکت در این سال حکایت دارد.
یک محرک قدرتمند
در اواخر سال 1400 بازار جهانی فولاد روندی آرام و صعودی داشت، اما در ایران قیمت محصولات فولادی، از جمله ورق، بلوم و بیلت و حتی قراضه، به امید احیای توافق برجام، روندی نزولی را طی می‌کرد. آغاز جنگ روسیه با اوکراین فرصت مناسبی در اختیار سایر تولیدکنندگان فولادی قرار داد تا محصولات خود را به بازار عرضه کنند. هر دو کشور مذکور از تولیدکنندگان مطرح فولاد در جهان به شمار می‌آیند و این جنگ بر تامین و قیمت کالاها، خصوصا فلزات، تاثیر گذاشت. بنابراین در برخی از بازارها، مثلا ترکیه، جذابیتی برای محصولات ایرانی ایجاد شد و صادرات محصولات فولادی کشور نیز رونق گرفت. در بازارهای داخلی نیز افزایش تقاضای محصولات فولادی در اواخر سال 1400 و اوایل سال جاری منجر به افزایش قیمت این محصولات شد. به منظور جلوگیری از افزایش قیمت، تعرفه صادراتی برای محصولات فولادی اِعمال شد و قیمت محصولات فولادی مجددا کاهش یافت. این افزایش تعرفه‌ها، با توجه به کمبود تقاضای واقعی مصرف در کشور، در بلندمدت بر اشتغال و تولید لطمه وارد می‌کند.
به طور کلی، بخشی از آینده تولید صنعت فولاد در سال 1401 به نتایج مذاکرات برجام، تقاضای مصرف داخلی و رونق صادرات بستگی دارد. برای نمونه، برخی از ورق‌های فولادی تولیدشده در شرکت نورد و تولید قطعات فولادی در پروژه‌های عمرانی کاربرد دارند. با توجه به وضعیت ساختمان‌سازی کشور و افزایش قیمت‌ها، بازار این نوع ورق در کشور راکد به نظر می‌رسد. با این حال، در کنار هزینه‌های مالی سنگین و افزایش قیمت حامل‌های انرژی، بدون اِعمال افزایش تعرفه‌های صادراتی، همچنان امکان صادرات برای صنایع فولادی کشور وجود دارد. روند افزایشی قیمت فلزات در جهان، که پس از پشت سر گذاشتن نسبی شیوع ویروس کرونا رخ داده است، رشد اقتصادی، افزایش تولید و مصرف فلزات را برای بسیاری از کشورها به دنبال دارد. بنابراین، در صورت بهبود روابط بین‌المللی، سال 1401 می‌تواند سال رونق تولید برای صنعت فولاد کشور باشد.
طرح‌هایی سازنده
در سال 1400 چندین طرح مهم در شرکت نورد و تولید قطعات فولادی اجرا شد که راه‌اندازی بنگاه قراضه یکی از مهم‌ترین آن‌ها بود. به سبب وجود این بنگاه، در اسفندماه سال گذشته میزان تولید خط ذوب حدود 14 هزار و 500 تن بود که روندی افزایشی را نشان می‌دهد. در محیط کارخانه شرکت نورد و تولید قطعات فولادی نیز نظام آراستگی محیط کار (5S) به منظور بهبود عملکرد این مجموعه اجرا شد. همچنین در تعطیلات اجباری مردادماه سال 1400 ظرفیت کوره پنج تنی بخش ذوب به هشت تن ارتقا یافت. گفتنی است که شرکت نورد و تولید قطعات فولادی در سال 1401 احداث یک کارخانه جدید را با ظرفیت ذوب 500 هزار تن و نورد 500 هزار تن در دستور کار دارد که از مهم‌ترین پروژه‌هایی است که این شرکت در سال 1401 دنبال می‌کند. در ادامه، ارتقای ظرفیت ذوب به بیش از 170 هزار تن و ارتقای ظرفیت نورد به بیش از 150 هزار تن در این واحد فولادی پیش‌بینی شده است.
دسترسی سریع‌تر به اطلاعات منجر به افزایش سرعت تصمیم‌گیری و در نتیجه، ارتقای مدیریت می‌شود. به همین منظور، کلیه شرکت‌ها یک سیستم نرم‌افزار یکپارچه دارند که کل بستر اطلاعات سازمان شامل چرخش، نگهداری و ارتباطات در این سیستم در حال گردش است. در شرکت نورد و تولید قطعات فولادی، در سال 1395 سیستم گردش اطلاعات (ERP) به کار گرفته شد، اما این سیستم هم‌اکنون ضعف‌هایی دارد و قرار است که طی یک تا دو سال آینده ساختار یکپارچه به صورتی منسجم‌تر در این مجموعه اجرا شود. اجرای این سیستم در بهبود عملکرد شرکت و سرعت و قدرت تصمیم‌گیری مدیریت، خصوصا در شرایط بحرانی، اثربخش است.
زمانی که محصولاتی مشابه محصولات خارجی در کشور تولید شوند، تولیدکننده می‌تواند فرایند تولید را به عنوان پروژه دانش‌بنیان به ثبت برساند. تولید ورق‌های «CK45»، «M40» و «Steel420» در شرکت نورد و تولید قطعات فولادی از خرید قراضه، تبدیل مذاب، اسلب و ورق به نام این شرکت به ثبت رسیده است. با این حال، هم‌اکنون این شرکت با محدودیت زیرساختی ظرفیت تولید انبوه محصولات جدید مواجه است که در صورت رفع این محدودیت‌ها، محصولات جدیدی متناسب با نیاز مشتریان در داخل کشور تولید می‌شود. شرکت نورد و تولید قطعات فولادی، در راستای انجام تحقیق و توسعه که از ارکان اساسی توسعه صنعت به شمار می‌آید، ساخت برخی محصولات خاص و جدید با روش جدید تولید مذاب را دنبال می‌کند. در سال 1401 تولید ورق‌های ضدسایش برای مصارف سخت نیز در این شرکت هدف‌گذاری شده است که این پروژه، علاوه بر دانش‌بنیان بودن، برنامه‌ای جدید برای تولید ورق‌های آلیاژی محسوب می‌شود.
گردآوری : سیدصادق شهرستانی